نویسنده: دکتر ابراهیم حاجی‌زاده، فوق تخصص قلب و عروق و فلوشیپ آنژیوپلاستی

مقدمه

طپش قلب یا تپش قلبی تجربه‌ ای رایج است که می‌تواند ناشی از عوامل بیولوژیک، قلبی-عروقی یا عوامل غیر قلبی باشد.

 تعریف و فیزیولوژی طپش قلب

• طپش قلب چیست؟
• طپش قلب یا تپش قلبی، تجربه‌ای رایج در میان افراد است که می‌تواند ناشی از عوامل بیولوژیک، قلبی-عروقی یا عوامل غیر قلبی باشد. در برخی موارد، تپش قلب می‌تواند بی‌خطر باشد و در موارد دیگر نشان‌دهنده بیماری زمینه‌ای جدی قلبی باشد. در این مقاله به بررسی عمیق طپش قلب، انواع آن از منظر فیزیولوژیک و پزشکی، عناصر تشخیصی که پزشکان متخصص قلب و عروق به کار می‌گیرند.
• چه زمانی طبیعی است؟
• در حالت فعالیت بدنی، هیجان، استرس موقتی یا مصرف کافئین و نیکوتین ممکن است طپش قلب طبیعی باشد.
• چه زمانی خطرناک است؟
• طپش قلب همراه با درد قفسه سینه، تنگی نفس شدید، سرگیجه یا از دست رفتن هوشیاری، یا تپش‌های مکرر و طولانی‌مدت می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات قلبی باشد و نیازمند ارزیابی فوری است.

 دسته‌بندی انواع طپش قلب

• انواع بی‌خطر
• تاکی کاردی سینوسی (سریع شدن ضربان قلب با منشاء سالم از گره سینوسی).
• تاکی کاردی پایدار ناشی از ورزش یا استرس.
• تپش قلب روشن در اثر مصرف کافئین، نوشیدنی‌های انرژی‌زا یا داروهای تحریک‌کننده.
• انواع غیر طبیعی/نامنظم
• فلوتر و تپش‌های دهلیزی یا بطنی (Atrial flutter/ventricular ectopy).
• فلیبرهای بطنی یا شوک‌های ناگهانی سریع.
• PAROXYSMAL AV NODE REENTRY tachycardia (paroxysmal SVT) یا تاکی کاردی درمانی با حرکت کوتاه‌مدت.
• آریتمی‌های بطنی پیچیده مانند VT (تاکی کاردی بطنی) که می‌تواند خطرناک باشد.
• تپش قلب همراه با نشانگرهای بیماری زمینه‌ای
• بیماری دریچه‌ای قلبی، بیماری‌های عضله قلبی (کاردیومیوپاتی)، اختلالات عصبی-قلبی مانند بیماری گره AV یا سندرم طولانی QT.
• بیماری‌های ایسکمی قلب و عوارض آن‌ها.

عوامل خطر و تشخیص افتراقی

• عوامل خطر غیر قلبی:
  • استرس مزمن، اضطراب، کمبود خواب، مصرف کافئین یا نوشیدنی‌های محرک، بیماری‌های تیروئید.
• عوامل خطر قلبی:
  • سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا، دیابت، افزایش کلسترول، چاقی.
• تشخیص افتراقی:
  • تشخیص دقیق نیازمند تاریخچه دقیق، معاینه فیزیکی، و بررسی‌های تکمیلی مانند نوار قلب (ECG)، هولتر 24 ساعته، اکوکاردیوگزافی قلب، آزمایش‌های خون و در برخی موارد تست ورزش یا آنژیوگرافی قلب است.

 روش‌های تشخیص علمی برای طپش قلب

• نوار قلب (ECG):
  • ارزیابی ریتم، اینکه آیا تاکی کاردی از نوع سینوسی است یا آریتمی غیر معمول دارد.
• مانیتورینگ طولانی مدت (هولتر یا MEMS):
  • ثبت ضربان در طول 24 تا 72 ساعت یا طولانی‌تر برای یافتن تپش‌های نامنظم یا مشخصات آریتمی.
• تست ورزش (تست تحمل ورزش):
  • بررسی تغییرات ضربان و الگوی آریتمی در حالت فشار تمرینی و پاسخ قلبی به فعالیت.
• اکوکاردیوگرافی (معاینه صوتی از طریق عکس):
  • ارزیابی ساختار قلبی، دریچه‌ها، اندازه و عملکرد پمپاژ قلب.
• آزمایش‌های خون:
  • تیروئید، الکترولیت‌ها، سطح کینازهای عضله قلب (برای تشخیص آسیب عضله قلب)، و سایر نشانگرهای پزشکی.
• تصویربرداری‌های پیشرفته:
  • ام آر آی قلب، سی تی آنژیوگرافی برای بررسی عروق و ساختار قلب در برخی موارد.
• بررسی‌های تخصصی تخصصی تر:
  • فلوروسکوپی، مطالعه فشار داخل قلب یا الکتروفیزیولوژی (EP study) در مواردی که آریتمی پیچیده و غیرقابل کنترل وجود دارد.

 درمان‌های طپش قلب بر اساس نوع تشخیصی

• مدیریت عمومی و سبک زندگی:
  • بهبود خواب، مدیریت استرس، کاهش مصرف کافئین و نوشیدنی‌های محرک، ترک دخانیات، حفظ وزن سالم.
• درمان دارویی:
  • beta-blockers (مثل متوپرولول،کارودیلول یا بیزوپرولول و …)، calcium channel blockers( مانند دیلتیازم یا وراپامیل )، یا آنتی‌آریتمی‌های کلاس I و III در برخی موارد.
  • تنظیم تیروئید در صورت وجود اختلال تیروئید.
• درمان‌های تخصصی برای آریتمی‌های خاص:
  • کاردیوورژن الکتریکی در صورت تاکی کاردی شدید یا نامنظم با علائم.
  • کاتترابلیشن (سوزاندن رگ اضافی قلب که عامل ایجد آریتمی است) برای نابسامانی‌های منحصر به فرد مانند AVNRT یا WPW.
  • کاشت پیس‌مىکر یا ICD در مواردی که آریتمی تهدیدکننده‌های زندگی یا بروز افت فشار مکرر وجود دارد.
• درمان‌های حمایتی و عارضه‌ای:
  • درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند نارسایی قلبی یا بیماری عروق کرونر با داروها و تغییرات درمانی مربوطه.
  • جراحی یا مداخله دریچه‌ای در صورت وجود مشکلات ساختاری.

 نکات بالینی و تصمیم‌گیری

• نکات مهم در ارزیابی:
  • شدت و طول مدت تپش، همراهی با درد یا تنگی نفس، وجود علامت‌های هم‌زمان مانند غش یا سرگیجه.
  • بررسی سابقه خانوادگی آریتمی یا بیماری‌های قلبی.
• زمان مداخله:
  • در مواردی که تپش قلب با درد قفسه سینه، تنگی نفس شدید یا از دست رفتن هوشیاری همراه است، به‌سرعت به اورژانس مراجعه شود.
  • در غیر این موارد، مراجعه به متخصص قلب و عروق و انجام ارزیابی جامع توصیه می‌شود.

 پیروی از درمان و پیگیری

• اهمیت پیگیری منظم با پزشک قلب و عروق برای تنظیم داروها و بررسی کارکرد قلب.
• پیوستن به رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و مدیریت استرس به عنوان بخشی از برنامه درمانی.
• پیگیری عوارض احتمالی داروها و تنظیم دوز در صورت نیاز.

پرسش‌های کلیدی برای ملاقات با پزشک

• چه زمانی تپش قلب را نباید نادیده گرفت؟
• آیا تجربه تپش قلب با درد یا تنگی نفس همراه است؟
• چه داروهایی مصرف می‌کنید و آیا مکمل‌های غذایی مصرف می‌کنید؟
• سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی چگونه است؟
• آیا اخیراً تغییر قابل توجهی در سبک زندگی یا مصرف کافئین داشتید؟

 

نتیجه‌گیری

 

طپش قلب یک علامت با طیف گسترده‌ای از علل است که می‌تواند صرفاً بی‌خطر یا نشانگر بیماری قلبی جدی باشد. تشخیص جامع و درمان به موقع نقشی کلیدی در بهبود کیفیت زندگی فرد و جلوگیری از عوارض شدید دارد. اگر شما یا کسی که می‌شناسید با تپش قلب مکرر یا همراه با درد یا تنگی نفس رو به رو شده‌اید، مشورت با یک فوق تخصص قلب و عروق مانند دکتر ابراهیم حاجی‌زاده ضروری است تا تشخیص صحیح، برنامه درمانی مناسب و پیگیری منظم تضمین شود. برای دسترسی به بهترین خدمات کار با تیم قلب و عروق در تهران، رزرو مشاوره با دکتر ابراهیم حاجی‌زاده را در نظر بگیرید.